A real PNG experience

Ongemakkelijk en enigszins verlegen schuifel ik op en neer op het kerkbankje. Wegduiken heeft weinig zin: ik ben twee koppen groter dan de gemiddelde kerkganger in dit gezelschap. Waren zonet al niet alle ogen op de enige ‘waitman’ gericht, dan is het nu zeker het geval. Wij danken de VSO volunteer, voor zijn aanwezigheid te midden van ons. We danken hem en klappen drie keer: 1, 2, 3. De voorganger spreekt meermalen deze woorden in Tok Pidgin uit. Aan het begin én aan het eind van de kerstdienst.
Gelukkig ben ik na vijf weken PNG redelijk gewend geraakt aan starende blikken. Alle aandacht vind ik wat overdreven. Net alsof ik belangrijker ben dan de vele andere aanwezigen?!

Ook in PNG hebben traditionele gebruiken zich vermengd met het Christendom. Tijdens de kerstdienst dansen en zingen kinderen in inspirerende klederdracht gestoken. (Helaas, helaas, mijn fototoestel lag thuis). Op hun hoofd prijken kleurrijke, hele vogels en grote veren. Hert hoofddeksel is zo zwaar en warm dat één van de kinderen het halverwege de dienst begeeft.

Nog geen minuut na het einde van de katholieke kerstmis in Gembogl stallen vrouwen hun lokaal gekweekte eet- en rookwaren uit. Ieder moment wordt aangegrepen om enkele kina’s te verdienen. Gembogl beschikt over de rijkste agrarische gronden in Simbu. Het landschap is in dit deel van de provincie ongelofelijk bergachtig en daardoor erg lastig te bereiken. De boeren (en dat is iedereen in Simbu) kunnen hun waren lastig naar de markten vervoeren. Zeker nu de enige weg al sinds 2000 geen onderhoudsbeurt heeft gehad. Ter vergelijking: een gemiddeld bospad in Nederland is beter begaanbaar. Vele boeren produceren dan ook voor zelfvoorziening. Er is altijd voldoende eten. Familie- en clanleden ondersteunen elkaar. Helaas levert deze levensstijl geen kina’s op. Geen geld dus voor schoolgaande kinderen, een onverwachts bezoek aan het ziekenhuis of de aanschaf van niet dagelijkse goederen.
Daarover later meer.

Terug naar het kerstverhaal. Ik was maandagochtend vroeg opgehaald door Barbara. Met een volgeladen auto zijn we naar het noorden gereden. Na ongeveer 500 meter is het einde asfaltweg. We zijn Kundiawa nog niet uit. Onderweg even pauze om de waterfles bij te vullen met vers bronwater. Ik koop pinda’s. Nooit geweten dat pinda’s met meerdere aan een takje zitten. Ook nooit geweten hoe bananen precies groeien, of doperwten bijvoorbeeld. In PNG leer ik ineens hoe voedingsmiddelen eruit zien voordat ze verpakt worden en in de schappen belanden.

Stephen, weer nuchter

Na ongeveer twee uur hobbelen worden we tegengehouden door een groep dronken jongeren. Het blijkt Stephen te zijn. De zoon van Peter: mijn gastheer deze kerstdagen. Hij is vanochtend vroeg al aan de stim* begonnen met om klokslag half twaalf zijn ongelofelijk beschonken toestand als resultaat. Zodra hij door heeft dat de auto volzit met bekenden, barst hij in tranen uit. Hij loopt naar Barbara en omhelst haar. Daarna stapt hij op de bestuurder af. “Sori, sori, sori, mi spak*” stamelt hij beschaamd. Hij pakt mijn hand en probeert me recht in de ogen te kijken. “Koen, tomoro mi spikim to yu, nau mi spak. Sori. Mi rispect yu, long wanem mi no spikim to yu nau”, walmt hij in m’n gezicht. Ik knik begrijpend en beantwoord zijn warme welkom.

Na het onverwachtse welkomstritueel lopen David en ik bergopwaarts naar het huis van Peter en Clara. David is de oudste zoon van Ben en Salume. Barbara heeft hen gevraagd op mij te passen in Kundiawa. Ze wonen niet ver bij me vandaan. Salume brengt geregeld groente mee. En ze knuffelt me zoals m’n oma dat vroeger ook deed, lekker klef.

Clara kookt in het haus kuk

Het huis bestaat uit drie afzonderlijke gebouwtjes. Allereerst, het meest degelijk, de ‘haus kol’. Hierin bevinden zich de slaapvertrekken en woonkamer. Tien meter verder de berg op heeft Peter een ‘haus kuk’ gebouwd met traditionele bushmaterialen: hout en allerlei soorten gedroogd gras en gevlochten bamboe. De ‘haus kuk’ functioneert als keuken en als slaapplek voor Stephen. Clara kookt iedere dag op vuur de gezinsmaaltijden. ’s Ochtends meestal in olie gebakken plakken zoete aardappelen. ’s Avonds allerlei groenten van het land, met wat rijst of zoete aardappelen geroosterd in de as van het vuur. Nog weer tien meter steil bergopwaarts is de ‘haus pekpek’, of ‘smolhaus’, het toiletgebouwtje. Een gat in de grond met twee planken en tientallen vliegen markeren het richtpunt voor je behoefte. Een blauw wapperend zeiltje verzekert me van enige privacy.

’s Nachts naar het haus pekpek is geen pretje. Echte duisternis zoals dit heb ik nog niet vaak meegemaakt. Het is regenseizoen, de wolken verbergen de maan en sterren. In mijn bed probeer ik het verschil te zien tussen m’n ogen open en m’n ogen gesloten. Ik merk het niet. De regen maakt de paden in Peter’s tuin modderig en glad. Mijn voornemen een deel van de route naar de hoogste top in PNG (Mount Wilhelm 4509 meter) te wandelen valt dan ook in het water. Veel verder dan het marktje bij de eerst volgende brug over de Wara Simbu* kom ik niet.

Uitzicht op de wara Simbu in Gembogl

Op tweede kerstdag is Barbara erg ziek. Ze denkt dat ze Malaria heeft. Ben besluit naar Kundiawa te rijden, naar het ziekenhuis. Ik duik ook de auto in. Een helse tocht volgt. De weg is zo mogelijk nog slechter dan op de heenweg. Opgepropt in Ben’s Suzuki zit ik met Salume, David en kleinste zoontje John op de vloer in de achterbak. Barbara en Ben zitten voorin op de enige twee stoelen. Onderweg haalt Ben flesjes SP bier* om de tocht wat aangenamer te maken. Zo rijden we al schuddend door het donkere berglandschap. Ben kijkt achterom en zegt lachend: “This is a real PNG experience for you!”


* stim = sterke alcohol thuis gebrouwen met fruit of kokosmelk. Nog het meest te vergelijken met wodka, alleen dan sterker. Papua’s mixen het vaak met cola. Echte alcoholisten drinken het puur. Een halve liter kost zo’n euro op de illegale marktjes.
* spak = dronken
* long wanem = daarom
* Wara Simbu = de Simbu rivier. Stroomt vanaf Mount Wilhelm door Gembogl naar de zuidelijker gelegen Waghi rivier.
* SP bier = PNG’s grootste bierfabrikant. Heeft afgelopen jaar de eerste prijs gewonnen als beste bier van de Pacific. Nu weet ik niet wat de concurrentie was, maar eerlijk is eerlijk, het is erg goed te drinken.